According to the World Health Organization, there are 4 Pillars for the Prevention of Cancer.

1. Prevention of cancer

Did you know that 1/3 of all cancers could be prevented?

But how?  One cannot ward off cancer by screaming at the top of one’s voice, no.

Scientists have identified that there are certain “risk factors” associated with cancers; if one were to properly manage these, then cancer can be put on a leash and shut in a cage. So what are these “risk factors”?

· Tobacco use

· Alcohol use

· Overweight and Obesity

· Low fruit and vegetable intake

· Physical inactivity

· Sexually transmitted human papillomavirus (HPV) infection.

· Outdoor and indoor air pollution

· Occupational exposure to carcinogens.

In some countries, cancers caused by risk factors are high. (E.g.: smoking-related lung cancer, oral cancer associated with tobacco use, and smoking). In countries like Sri Lanka, the majority of cancers that are reported annually among men are preventable. Let’s take a look at more information about some risk factors.

Use of tobacco

Most of the preventable cancers are caused by tobacco or tobacco products. Lung cancer, oral cavity, larynx, esophagus, and stomach cancers are highly associated with tobacco consumption. Tobacco also significantly increases the risk of kidney, bladder, pancreas, and cervical cancers.

In 2017 Sri Lanka recorded 18% of cancer deaths are due to smoking and tobacco.

Alcohol use

The risk of cancer increases with the amount of alcohol consumed. Oral cavity, pharynx, larynx, esophagus, liver, colorectal, and breast cancers are highly associated with alcohol consumption.

There were 5.2% of cancer deaths in 2016 in Sri Lanka caused by alcohol.

Being overweight or obese

Obesity has been linked to heart diseases, diabetes, osteoporosis, and cancer. The occurrence of esophagus, breast, uterine, kidney, pancreatic, thyroid, and bladder cancers increases by being overweight or obese.

In 2012% Sri Lanka recorded 1.2% cancer cases because of obesity.

Low fruit and vegetable intake

The major type of cancers occurs because of unhealthy food are oral, esophagus, stomach, and colon cancer. There is a lot of research being done on cancer and food around the world now and it recommends some guidelines to follow about cancer and food. Consume fruits and vegetables as much as possible, limit high energy and high sugar foods, reduce consumption of red meat and processed meats, and limit salt consumption are some of them.

Physical inactivity

A physically inactive lifestyle has the potential to cause cancer. These cancers include breast, colon, and uterine cancer.

Exposure to carcinogens such as UV radiation and Outdoor and indoor air pollution

Skin cancer survivor Dr. Travis Kidner’s experience;

“I began using indoor tanning beds in my early teens……I did not realize that the healthy glow I was so desperately seeking was actually caused by DNA damage from the UV radiation. Twenty years would pass before the damage eventually surfaced. As a surgical oncologist, I never imagined that I would become a patient. But there I was at age 36 with two small children and a potentially deadly cancer”

2. Screening and early detection

If cancer is detected at an early stage it can be cured. There are two components of early detection namely early diagnosis and screening.

Detecting symptomatic patients focus on early diagnosis. It has two components. The first one is to increase the awareness of the first signs among physicians, nurses, and other health care providers, and the general public. The second one is to improved accessibility and affordability of diagnosis and treatment services and improves referral from first to secondary and tertiary levels of care.

Screening means the use of simple tests across a healthy population to identify those people who have a disease but do not yet have symptoms.

As examples,

Screening test for breast cancer – Mammography or clinical breast exam

Screening test for cervical cancer – Pap smears, human papillomavirus test or visual inspection with acetic acid.

Screening test for colon cancer – Colonoscopy

The colorectal cancer survivor, Robert who was 51 years old when the cancer was diagnosed has shared his experience on early detection in public. He has a family history of colorectal cancer; his father has go cancer at 45 years old and survived and when he gets tired more often he thought of getting screened.

“Fortunately, because the cancer was found early enough, the surgery was successful. But I never would have found it early if I hadn’t been screened,” Robert.

3. Treatment

There is an ability to cure some cancers completely or nearly with proper treatment for cancer. Testis cancer, early diagnosed breast cancer, and acute lymphatic leukemia in children have a high potential for being cured. Prostate cancer and advanced lymphomas have good long term survival rates.

Surgery, chemotherapy, radiotherapy, hormone therapy, and immune therapy is the treatments involve in cancer.

Stage IIB breast cancer survivor Briana’s experience on treatment;

“It wasn’t always easy. I got sick, dehydrated and weak…… I took advantage of so many of the supportive care therapies available to help me stay strong and complete treatment…. Throughout treatment, radiation oncologists monitored how the cancer was responding to the radiation therapy and modified it when necessary. In June 2018, scans showed I had no more signs of cancer.”

4. Palliative care

Simply palliative care is an approach that improves the quality of life of patients. From the moment the cancer is diagnosed, palliative care is important to provide relief to the patients and family while receiving specific treatments from oncologists and staff.

There may be an exacerbation of the disease caused by cancer as well as a side effect of cancer treatment. Palliative care is paid attention to such situations also.  The pain caused by these conditions can be caused by cancer, its complications, or other social problems. Counseling, psychiatric treatment, and relief through spirituality are other important factors.

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ පිළිකා සෞඛ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව පිළිකා සඳහා කුළුණු 4 ක් ඇත.

1. පිළිකා වැළැක්වීම

සියලුම පිළිකා වලින් 1/3 ක් වළක්වා ගත හැකි බව ඔබ දැන සිටියාද?

එබැවින්, පිළිකා සඳහා අවදානම් සාධක අප හඳුනා ගන්නේනම්, අවම වශයෙන් තුනෙන් එකක්වත් පිළිකා වළක්වා ගත හැකිය. මෙම අවදානම් සාධක මොනවාද?

· දුම්කොළ භාවිතය

· මත්පැන් භාවිතය

· අධික බර හෝ තරබාරු වීම

· අඩු පළතුරු සහ එළවළු පරිභෝජනය

· භෞතික අක්‍රියතාව

· ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන මානව පැපිලෝමාවයිරස් (HPV) ආසාදනය.

· එළිමහන් හා ගෘහස්ථ වායු දූෂණය

· පිළිකා කාරක සඳහා වෘත්තීය නිරාවරණය.

සමහර රටවල අවදානම් සාධක නිසා ඇතිවන පිළිකා ඉහළයි. (උදා: දුම්පානය හා සම්බන්ධ පෙනහළු පිළිකා, දුම්කොළ භාවිතය හා දුම් පානය සම්බන්ධ මුඛ පිළිකා). ශ්‍රී ලංකාව වැනි රටවල පුරුෂයින් අතර වාර්ෂිකව වාර්තා වන පිළිකා බහුතරයක්  වළක්වා ගත හැකිය. සමහර අවදානම් සාධක පිළිබඳ වැඩි විස්තර විමසා බලමු.

දුම්කොළ භාවිතය

වළක්වා ගත හැකි පිළිකා බොහොමයක් දුම්කොළ හෝ දුම්කොළ නිෂ්පාදන නිසා ඇතිවේ. පෙනහළු පිළිකා, මුඛ කුහරය, ස්වරාලය, සහ ආමාශ පිළිකා දුම්කොළ පරිභෝජනය සමඟ බෙහෙවින් සම්බන්ධ වේ. දුම්කොළ, වකුගඩු, මුත්‍රාශය, අග්න්‍යාශය හා ගැබ්ගෙල පිළිකා ඇතිවීමේ අවදානම සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි කරයි.

2017 දී ශ්‍රී ලංකාවේ  දුම්කොළ නිසා පිළිකා මරණ වලින් 18% ක් වාර්තා විය.

මත්පැන් භාවිතය

මත්පැන්  පානය කරන ප්‍රමාණය සමඟපිළිකා ඇතිවීමේ අවදානම වැඩිවේ. මුඛ කුහරය, ස්වරාලය, අක්මාව, කොලරෙක්ටල් සහ පියයුරු පිළිකා මත්පැන් පානය සමඟ බෙහෙවින් සම්බන්ධ වේ.

2016 දී ශ්‍රී ලංකාවේ පිළිකා මරණ වලින් 5.2% ක් මත්පැන් නිසා සිදුවිය.

අධික බර හෝ තරබාරු වීම

තරබාරුකම හෘද රෝග, දියවැඩියාව, ඔස්ටියෝපොරෝසිස් සහ පිළිකා සමඟ සම්බන්ධ වී ඇත. අධිකබර හෝ තරබාරු වීමෙන් පියයුරු, ගර්භාෂය, වකුගඩු, අග්න්‍යාශය, තයිරොයිඩ් හා මුත්‍රාශයේ පිළිකා ඇතිවීමේ ප්‍රවණතාව වැඩිවේ.

2012 දී ශ්‍රී ලංකාවේ තරබාරුකම හේතුවෙන් පිළිකා රෝගීන් 1.2% ක් වාර්තා විය.

අඩු පළතුරු සහ එළවළු පරිභෝජනය

ප්‍රධාන වශයෙන් සෞඛ්‍ය සම්පන්න නොවන ආහාර නිසා මුඛය, ආහාර, ආමාශය සහ මහා බඩවැලේ පිළිකා ඇතිවේ  . ලොව පුරා පිළිකා සහ ආහාර පිළිබඳව මේ වන විට බොහෝ පර්යේෂණ සිදු කෙරෙමින් පවතින අතර පිළිකා සහ ආහාර සම්බන්ධයෙන්  අනුගමනය කළ යුතු මාර්ගෝපදේශ කිහිපයක් නිර්දේශ කර ඇත . පලතුරු සහ එළවළු හැකිතාක් පරිභෝජනය කරන්න, අධික ශක්තිය හා අධික සීනි ආහාර සීමා කිරීම, රතු මස් හා සැකසූ මස් පරිභෝජනය අඩු කිරීම සහ ලුණු පරිභෝජනය සීමා කිරීම ඒවායින් සමහරක් වේ.

භෞතික අක්‍රියතාව

ශාරීරිකව අක්‍රිය ජීවන රටාවකට පිළිකා ඇතිවීමේ හැකියාව ඇත. මෙම පිළිකා අතර පියයුරු, බඩවැල් සහ ගර්භාෂ පිළිකා ඇතුළත් වේ.

පාරජම්බුල කිරණ හා එළිමහන් හා ගෘහස්ථ වායු දූෂණය වැනි පිළිකා කාරකවලට නිරාවරණය

සමේ පිළිකා රෝගයෙන් දිවි ගලවාගත් වෛද්‍ය ට්‍රැවිස් කිඩ්නර්ගේ අත්දැකීම්;

“මම මගේ යොවුන් වියේ සිටම indoor tanning beds භාවිතා කිරීමට පටන් ගත්තා……. හානිය අවසානයේදී මතුවීමට වසර 20 ක් ගතවිය. ශල්‍ය පිළිකා රෝග විශේෂඥකු ලෙස මා කිසිවිටෙකත් රෝගියෙකු වනු ඇතැයි සිතුවේ නැත. නමුත් එහිදී මට වයස අවුරුදු36 දී කුඩා දරුවන් දෙදෙනෙකු සමග මාරාන්තික පිළිකාවක් ඇති විය.

2. පරීක්ෂාව සහ කල්තියා හඳුනා ගැනීම

මුල් අවධියේදී පිළිකා හඳුනාගතහොත් එය සුව කළහැකිය. කල්තියා හඳුනා ගැනීමේ අංග දෙකක් ඇත, එනම් මුල් රෝග විනිශ්චය සහ පරීක්ෂාව.

රෝග ලක්ෂණ සහිත රෝගීන් හඳුනා ගැනීම මුල් රෝග විනිශ්චය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. එහි සංරචක දෙකක් ඇත. පළමු වැන්න නම් වෛද්‍යවරුන්, හෙදියන් සහ අනෙකුත් සෞඛ්‍ය සේවා සපයන්නන් සහ සාමාන්‍ය ජනතාව අතර දැනුවත්භාවය වැඩි කිරීමයි. දෙවැන්න නම් රෝග විනිශ්චය සහ වැඩිදියුණු කළහැකි ප්‍රවේශ්‍යතාවය සහ රෝග විනිශ්චය කිරීමේ හැකියාව සහ පළමු සිට ද්විතීයික හා තෘතීයික මට්ටමේ ප්‍රතිකාර දක්වා යොමු කිරීම වැඩි දියුණු කිරීමයි.

පරීක්ෂාව යනු සෞඛ්‍ය සම්පන්න ජනගහනයක් හරහා සරල පරීක්ෂණ භාවිතා කරමින් රෝගයක් ඇති නමුත් තවමත් රෝග ලක්ෂණ නොමැති පුද්ගලයින් හඳුනා ගැනීමයි.

උදාහරණ ලෙස,

පියයුරු පිළිකා සඳහා පරීක්ෂණ – මැමෝග්‍රැෆි හෝ සායනික පියයුරු පරීක්ෂණය

ගැබ්ගෙල පිළිකා සඳහා පරීක්ෂණ  – පැප්ස්මියර්, මානව පැපිලෝමා වයිරස් පරීක්ෂණය හෝ ඇසිටික් අම්ලය සමඟ දෘශ්‍ය පරීක්ෂාව.

මහා බඩවැලේ පිළිකා සඳහා පරීක්ෂණ  – කොලොනොස්කොපි

මහා බඩවැලේ පිළිකා රෝගයෙන් දිවි ගලවා ගත් රොබට් වයස අවුරුදු51 දී පිළිකාව හඳුනාගත් විට ප්‍රසිද්ධියේ හඳුනාගැනීම පිළිබඳ සිය අත්දැකීම් බෙදාගෙන තිබේ. ඔහු හා බඩවැලේ පිළිකා පිළිබඳ පවුල් ඉතිහාසයක් ඇත; ඔහුගේ පියා වයස අවුරුදු 45 දී පිළිකාවක් වැළඳී දිවි ගලවාගෙන ඇති අතර ඔහු වෙහෙසට පත්වන විට බොහෝවිට පරීක්‍ෂා කිරීමට සිතුවේය.

“වාසනාවකට මෙන්, පිළිකාව කලින් සොයාගත් හෙයින්, සැත්කම සාර්ථක විය. නමුත් මාව පරීක්ෂා නොකළේ නම් මට එය කලින් සොයාගත නොහැකි වනු ඇත, ”රොබට්.

3. ප්රතිකාර

පිළිකා සඳහා නිසි ප්‍රතිකාර ලබාදීමෙන් සමහර පිළිකා සම්පූර්ණයෙන් හෝ ආසන්න වශයෙන් සුව කිරීමේ හැකියාවක් ඇත. ටෙස්ටිස් පිළිකා, මුල් අවධියේදී හඳුනාගත් පියයුරු පිළිකා සහ ළමුන් තුළ ඇති උග්‍ර වසා ගැටිති ලියුකේමියාව සුව කිරීමට ඉහළ හැකියාවක් ඇත.

ශල්‍යකර්ම, රසායනික චිකිත්සාව, විකිරණ චිකිත්සාව, හෝමෝන චිකිත්සාව සහ ප්‍රතිශක්තිකරණ පිළිකා සඳහා ප්‍රතිකාර වේ.

අදියර  IIB පියයුරු පිළිකා වලින් දිවි ගලවා ගත් බ්‍රියානාට ප්‍රතිකාර පිළිබඳ අත්දැකීම්;

“එය සැමවිටම පහසු නැත. මට අසනීප, විජලනය හා දුර්වල විය …… ශක්තිමත් සහ සම්පූර්ණ ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමට මට උපකාර කිරීම සඳහා ඇති උපකාරක ප්‍රතිකාර ක්‍රම බොහොමයකින් මම ප්‍රයෝජන ගත්තෙමි…. ප්‍රතිකාරය පුරාම විකිරණ පිළිකා රෝග විශේෂඥයින් විසින් විකිරණ ප්‍රතිකාරයට පිළිකාව ප්‍රතිචාර දක්වන ආකාරය නිරීක්ෂණය කළ අතර අවශ්‍ය විටෙක එය වෙනස් කරන ලදී. 2018 ජුනි මාසයේදී ස්කෑන් පරීක්ෂණවලින් පෙනී ගියේ මට තවත් පිළිකා රෝග ලක්ෂණ නොමැති බවයි. ”

4. රෝග නිවාරණය

සරලවම රෝග නිවාරණය යනු රෝගීන්ගේ ජීවන තත්ත්වය වැඩිදියුණු කරන ප්‍රවේශයකි. පිළිකාව හඳුනාගත් මොහොතේ සිටම, පිළිකා රෝග විශේෂ වෛද්‍යවරුන් සහ කාර්ය මණ්ඩලය වෙතින් නිශ්චිත ප්‍රතිකාර ලබාගන්නා අතරම රෝගීන්ට සහ පවුලේ අයට සහනයක් ලබා දීම සඳහා රෝග නිවාරණ ප්‍රතිකාර වැදගත් වේ.

පිළිකා නිසා ඇතිවන රෝගයේ උග්‍රවීමක් මෙන්ම පිළිකා ප්‍රතිකාරයේ අතුරු ආබාධයක් ද තිබිය හැකිය. රෝගී තත්වයන් සඳහා ද අවධානය යොමුකෙරේ. මෙම තත්වයන් නිසා ඇතිවන වේදනාව පිළිකා, එහි සංකූලතා හෝ වෙනත් සමාජ ගැටලු නිසා ඇතිවිය හැකිය. උපදේශනය, මනෝචිකිත්සක ප්‍රතිකාර සහ අධ්‍යාත්මික ජීවිතයෙන් සහනයක් ලැබීම තවත් වැදගත් සාධක වේ.